“Λόγοι διδακτοί Πνεύματος” (1Κορ.2:13)
Διακονία πνευματικών μηνυμάτων μέσω διαδικτύου προς δόξαν Θεού
« Και αυτός είπε προς αυτούς· Ω ανόητοι και βραδείς την καρδίαν εις το να πιστεύητε εις πάντα όσα ελάλησαν οι προφήται! » (Λουκ.24:25)
Αυτά τα λόγια τα είπε ο Ιησούς, μετά την ανάστασή Του, στους δύο μαθητές που πήγαιναν σ’ένα χωριό που ονομαζόταν Εμμαούς. Συνομιλούσαν για όλα όσα είχαν συμβεί. Πόσο όμορφη είναι η διήγηση που μας δίνει ο Λουκάς στο κεφάλαιο 24, εδάφια 13 έως 51! Κάθε φορά που διαβάζω αυτά τα εδάφια, η καρδιά μου ταπεινώνεται από δέος και από την επίγνωση της παρουσίας του Κυρίου! Σας συμβουλεύω εγκαρδίως να διαβάσετε και να ξαναδιαβάσετε αυτήν την ιστορία… Είναι τόσον ενδιαφέρουσα και οικοδομητική! Αυτή η θαυμάσια ευαγγελική διήγηση μας βοηθά να πάρουμε μερικά μαθήματα και να κατανοήσουμε μερικές πνευματικές αρχές:
Η έλλειψη πνευματικής συνέσεως οφείλεται σε πρόβλημα συνδεδεμένο με την καρδιά
Ο Ιησούς μέμφεται αυτούς τους δύο μαθητές και εν συνεχεία τους δώδεκα αποστόλους για έλλειψη πνευματικής συνέσεως, διότι ήσαν βραδείς να αντιληφθούν τα προλεχθέντα υπό των προφητών και από τον Ίδιο τον Ιησού όταν ήταν ακόμη μαζί τους… Αποδίδει την έλλειψη πνευματικής αντιλήψεως στην καρδιά τους πού ήταν βραδεία να πιστεύσει. Δεν τους αποκαλεί απίστους – διότι ήσαν ήδη μαθητές Του – αλλά τους λέγει ότι είναι βραδείς στο να πιστεύσουν. Η έλλειψη πνευματικής επιγνώσεως (που ονομάζεται στη Βίβλο αφροσύνη) δεν οφείλεται σε ανικανότητα ή διανοητική ανεπάρκεια αλλά οφείλεται σε πρόβλημα προερχόμενο από την καρδιά. Η καρδιά (η θέληση) που είναι έτοιμη να υπακούσει στις οδηγίες φωτισμένης συνειδήσεως από το φως της Βίβλου θα ευλογηθεί υπό του Κυρίου με πνευματική επίγνωση, ώστε να εννοήσει, να πιστεύσει και να υπακούσει.
Τα εδάφια Μάρκ.8:17-18 είναι πράγματι αποκαλυπτικά αυτής της μεγάλης αλήθειας: «Νοήσας δε ο Ιησούς, λέγει προς αυτούς (προσοχή: στους μαθητές Του) · Τι διαλογίζεσθε ότι δεν έχετε άρτους; έτι δεν νοείτε ουδέ καταλαμβάνετε; έτι πεπωρωμένην έχετε την καρδίαν σας; οφθαλμούς έχοντες δεν βλέπετε, και ώτα έχοντες δεν ακούετε; και δεν ενθυμείσθε;» Η αλήθεια είναι συχνά οδυνηρή. Όταν ο άνθρωπος δεν χρησιμοποιεί τα μάτια και τα ώτα του εσωτερικού ανθρώπου, η μνήμη του δεν λειτουργεί καλώς. Δεν κατορθώνει να κρατά στη μνήμη του τα λόγια του Θεού και να διακρίνει τις επεμβάσεις του Θεού στη ζωή του. Πέραν τούτου, δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τα λόγια Του αποτελεσματικώς σύμφωνα με τις περιπτώσεις και τις περιστάσεις της ζωής, ούτε για τον εαυτόν του ούτε για τους άλλους.
Διαφορές ανάμεσα στους πιστούς και τους μη πιστούς
Όσον αφορά τους πιστούς, η κατάσταση αυτή μπορεί να αποδοθεί είτε σε βραδύτητα να πιστεύσουν ή σε πρόβλημα συνειδήσεως (1Ιωάν.3:20-21) ή ακόμη σε σαρκική κατάσταση, όπως η περίπτωση των Κορινθίων πιστών που ζούσαν ατάκτως, που είχαν προβλήματα μεταξύ τους και που ήσαν «ανάξιοι να κρίνουν ελάχιστα πράγματα» (1Κορ.6:1-6). Όσον αφορά τους μη πιστεύοντας, το πρόβλημα μπορεί να είναι πολύ πιό σοβαρό: Συνήθως, είναι πρόβλημα κακής συνειδήσεως ή ελλείψεως αγάπης για την αλήθεια: «Και αύτη είναι η κρίσις, ότι το φως ήλθεν εις τον κόσμον, και οι άνθρωποι ηγάπησαν το σκότος μάλλον παρά το φως· διότι ήσαν πονηρά τα έργα αυτών. Επειδή πας, όστις πράττει φαύλα, μισεί το φως και δεν έρχεται εις το φως, διά να μη ελεγχθώσι τα έργα αυτού· όστις όμως πράττει την αλήθειαν, έρχεται εις το φως, διά να φανερωθώσι τα έργα αυτού ότι επράχθησαν κατά Θεόν» (Ιωάν.3:19-21). Αρκεί να φέρουμε στη μνήμη μας τα εδ. Μάρκ.7:20-22, «Έλεγε δε ότι το εξερχόμενον εκ του ανθρώπου, εκείνο μολύνει τον άνθρωπον. Διότι έσωθεν εκ της καρδίας των ανθρώπων εξέρχονται οι διαλογισμοί οι κακοί, μοιχείαι, … πορνείαι, … υπερηφανία, αφροσύνη». Η ίδια αλήθεια επανέρχεται με τα εδάφια Εφεσ.4:17-19. Τα εδ. αυτά λέγουν ότι η διάνοια των μη πιστών είναι εσκοτισμένη και ότι αυτοί είναι απηλλοτριωμένοι από της ζωής του Θεού διά την άγνοιαν την ούσαν εν αυτοίς, διά την πώρωσιν της καρδίας αυτών… Γιατί; Διότι περιπατούν εν τη ματαιότητι του νοός αυτών, αναισθητούντες δε παρέδωκαν τους εαυτούς τους στην ασέλγειαν κ.λπ. Συνεπώς, οι άνθρωποι είναι και μένουν με σκοτισμένη την πνευματική διάνοια διότι έχουν την καρδιά τους σκληρυμένη. Και γιατί έχουν την καρδιά τους σκληρυμένη; Διότι έκλεισαν τα μάτια τους καί βούλωσαν τα αυτιά τους για να να μη ακούσουν, να μη εννοήσουν και να μη επιστραφούν στον Θεόν.
«Όστις έχει τον Υιόν έχει την ζωήν· όστις δεν έχει τον Υιόν του Θεού, την ζωήν δεν έχει» (1Ιωάν.5:12). Ανεξάρτητα από αυτή τη βασική διαφορά μεταξύ πιστών και μη πιστών, ως επίσης και άλλων ιδιαιτέρων διαφορών, η αρχή είναι η ίδια και παράγει το ίδιο αποτέλεσμα: Η αλήθεια (με την ευρεία έννοιά της) δεν αποκαλύπτεται παρά μόνον σ’εκείνους που αγαπούν την αλήθεια με όλη τους την καρδιά! Η Βίβλος εκφράζει αυτήν την αρχή με άλλα λόγια: «Θέλει οδηγήσει τους πράους εν κρίσει και θέλει διδάξει τους πράους την οδόν αυτού. Πάσαι αι οδοί του Κυρίου είναι έλεος και αλήθεια εις τους φυλάττοντας την διαθήκην αυτού και τα μαρτύρια αυτού… Τις είναι ο άνθρωπος ο φοβούμενος τον Κύριον; αυτόν θέλει διδάξει την οδόν, την οποίαν πρέπει να εκλέξη… Το απόρρητον του Κυρίου είναι μετά των φοβουμένων αυτόν και την διαθήκην αυτού θέλει φανερώσει εις αυτούς» (Ψαλ.25:9-14). Επιπλέον, ο αληθής πιστός έχει το Άγιον Πνεύμα, τον Παράκλητον, ο Οποίος τον φωτίζει, τον οδηγεί σε όλη την αλήθεια, μεσιτεύει υπέρ αυτού και τον βοηθάει κατά πάντα στη ζωή του.
Όταν βλέπει κανείς ανθρώπους που στερούνται πνευματικής διακρίσεως, που δεν κατανοούν το πνεύμα της Βίβλου, ας μη ψάχνουμε να βρούμε την αιτία αλλού. Τούτο οφείλεται στην έλλειψη ανοικτού πνεύματος, φόβου Θεού, μετανοίας ή και καλής θελήσεως να εγκαταλείψει με την κατά Θεόν λύπη κάθε τι που είναι ψευδές ή πλανημένο και να αγκαλιάσει ό,τι είναι αληθές και δίκαιο. Αυτή είναι η αιτία είτε της βραδύτητος να πιστεύσει είτε της ελλείψεως ικανότητος να πιστεύσει και να εννοήσει! Οι άνθρωποι αυτοί, στην πραγματικότητα, δεν υπακούουν· δεν εκζητούν την δικαιοσύνην για τους εαυτούς τους, για τους άλλους ανθρώπους και με τον Θεόν… Πόσον αποκαλυπτικά είναι τα εδάφια 2Κορ.3:14-16, τα οποία συμβάλλουν στην κατανόηση αυτής της αλήθειας! «Αλλ’ ετυφλώθησαν αι διάνοιαι αυτών……… όταν όμως επιστρέψη προς τον Κύριον, θέλει αφαιρεθή το κάλυμμα.»
Καθ’όμοιον τρόπον, η καρδιά μπορεί να βαρυνθεί από κραιπάλης και μέθης και μεριμνών βιοτικών ως επίσης και από τη δίψα της κατά κόσμον επιτυχίας… (Λουκ.21:34). Η κατάσταση μπορεί να γίνει ακόμη πιό σοβαρή: Η καρδιά δυνατόν να γίνει «αναίσθητη» όταν τα αυτιά του ανθρώπου γίνουν βαρύκοα και τα μάτια κλείσουν, μήπως ιδούν με τα μάτια και ακούσουν με τα αυτιά, μήποτε εννοήσουν με την καρδιά τους και επιστρέψουν. Ο Θεός δεν μπορεί να «θεραπεύσει» τέτοιους ανθρώπους έστω και αν Τον τιμούν με τα χείλη τους! (Ματ.13:15, Ματ.15:8 και Μαρκ.7:6). Όταν η καρδιά του ανθρώπου σκληρυνθεί ο Χριστός «αγανακτεί» και λυπείται (Μάρκ.3:5). Τα εδάφια Ιωάν.12:40, Ησα. 6:9-10 και Πράξεις 28:27-28 αποδίδουν το αυτό πνεύμα· μας δίδουν μιά άλλη διάσταση, μιά άλλη «όψη» της αυτής αληθείας: Ο Διάβολος σκληρύνει την καρδιά του ανθρώπου, ώστε να μη μπορεί να ιδεί, ώστε να μη μπορεί να κατανοήσει, και να μη μπορεί να θεραπευθεί… Το ίδιο πράγμα με άλλα λόγια: Επειδή ο άνθρωπος δεν θέλει να ιδεί και να ακούσει την αλήθεια, γίνεται τυφλός και κουφός: Τα πνευματικά του μάτια και αυτιά δεν λειτουργούν… Είναι ένας φαύλος κύκλος…
Πνευματική αδράνεια
Οι μαθητές είχαν μεγάλη δυσκολία να αλλάξουν ή να τροποποιήσουν τις προηγούμενες σκέψεις τους. Ηταν προσκολλημένες στις παραδόσεις των πνευματικών ηγετών τους οι οποίοι ήλπιζαν ότι ο Μεσσίας τους θα ήρχετο να λυτρώσει τον Ισραήλ από τους εχθρούς τους. Ο θάνατος του Ιησού ήταν αντίθετος προς τις προσδοκίες τους και η ανάστασή Του από τους νεκρούς ήταν πάρα πολύ δύσκολη να γίνει πιστευτή. Η ανάσταση του Ιησού τους φαινότανε σαν εξωγήινη ιστορία! Γιατί τους έλειπε αυτή η ευαισθησία και ησαν βραδείς στο να πιστεύσουν; Μήπως διότι η καρδιά τους ήταν σκληρυμένη από την αμαρτία ή από την έλλειψη μετανοίας; Ίσως, αλλά εκείνο που είναι βέβαιο και ασφαλές, όσον αφορά τους μαθητές Του, τούτο οφείλετο στο ότι είχαν μεγάλη δυσκολία να απαλλαγούν από τις παραδόσεις των πρεσβυτέρων, που είχαν διαποτίσει όλο τους το είναι. Ο νους τους ήταν κολλημένος στις παρδόσεις των πνευματικών ηγετών τους που ήλπιζαν ότι ο Μεσσίας θα απελευθέρωνε το Ισραήλ από τους εχθρούς τους. Και όχι μόνον αυτό! Η βραδύτης να πιστεύσουν οφείλετο στο γεγονός ότι δεν είχαν πάρει στα σοβαρά ό,τι ο Κύριος τους είχε ειπεί όταν ακόμη ήταν μαζί τους. Τους είχε ειπεί: «Βάλετε σεις εις τα ώτα σας τους λόγους τούτους· διότι ο Υιός του ανθρώπου μέλλει να παραδοθή εις χείρας ανθρώπων» (Λουκ.9:44). Εκείνοι όμως δεν άφησαν τα λόγια αυτά να εισχωρήσουν βαθιά μέσα τους διότι τους αποσχολούσε η σκέψη: «… τις τάχα εξ αυτών ήτο μεγαλήτερος» (Λουκ.9:46). Τους έδειξε όμως ότι, παρά την αγάπη τους για τον Κύριον, οι ιδέες τους ήσαν ασυμβίβαστες με τις Γραφές. Όλα όσα επίστευαν δεν ήταν παρά προϊόν των Ταλμουδικών διδασκαλιών και παραδόσεων.
Η συγκατάβαση του Ιησού διευκολύνει τη διάνοιξη του πνεύματός τους
Όταν οι δύο μαθητές συνήντησαν τους ένδεκα αποστόλους και συζητούσαν, ο Ιησούς ο Ίδιος στάθηκε εν τω μέσω αυτών και τους είπε: «…Ειρήνη υμίν. Εκείνοι δε εκπλαγέντες και έμφοβοι γενόμενοι ενόμιζον ότι έβλεπον πνεύμα. Και είπε προς αυτούς· Διά τι είσθε τεταραγμένοι; και διά τι αναβαίνουσιν εις τας καρδίας σας διαλογισμοί;» (Λουκ.24:36-38). Η εμφάνισή Του εκείνη ήταν ξαφνική και απροσδόκητη. Ενώ δεν επίστευαν από χαρά, κι’εθαύμαζαν κι’απορούσαν, ο Ιησούς έκανε μιά πράξη συγκαταβάσεως: Θέλησε να τους βοηθήσει να πεισθούν: Τους έδειξε τα χέρια Του και τα πόδια Του και έφαγε ενώπιον αυτών! «Διότι αυτός γνωρίζει την πλάσιν ημών, ενθυμείται ότι είμεθα χώμα» (Ψαλ.103:14). Τότε τους είπε: Ούτοι είναι οι λόγοι, τους οποίους ελάλησα προς υμάς ότε ήμην έτι μεθ’ υμών, ότι πρέπει να πληρωθώσι πάντα τα γεγραμμένα εν τω νόμω του Μωϋσέως και προφήταις και ψαλμοίς περί εμού (Λουκ.24:44). Πιστεύω ότι όταν τους είπε αυτά τα λόγια θα «εκαίετο» η καρδιά τους μ’αυτόν τον ήπιον έλεγχον. ΤΟΤΕ ήταν η στιγμή να διανοίξει τον νουν τους, ώστε να εννοήσουν τας Γραφάς. Και τους είπε ότι έτσι είναι γραμμένο ότι ήταν αναγκαίο ο Χριστός να πάθει και να εγερθεί εκ των νεκρών την τρίτην ημέρα και μετάνοια και άφεση αμαρτιών να κηρυχθή εν τω ονόματί Του σε όλα τα έθνη. Και προσέθεσε: Σεις είσθε μάρτυρες αυτών των πραγμάτων (Λουκ.24:13-48).
Νοοτροπία μάζης
Η ιστορία επαναλαμβάνεται: Τί συμβαίνει στις ημέρες μας; Μεγάλες μάζες «πιστών» όλων των δογματικών αποχρώσεων «καταπίνουν» ό,τι η θρησκεία ή το δόγμα τους «πιστεύει» ή ό,τι τα θεολογικά τους ιδρύματα τους διδάσκουν. Η μεγάλη πλειονότης των Μωαμεθανών, των Καθολικών και Ορθοδόξων χριστιανών κ.λπ. δεν έχουν κάν διαβάσει τη «Βίβλο» της θρησκείας τους. Οι Διαμαρτυρόμενοι (Ευαγγελικοί, Βαπτιστές, Πεντηκοστιανοί, κλπ.), οι οποίοι θεωρούνται ως άνθρωποι που διαβάζουν τη Βίβλο, ακόμη και αυτοί έχουν «καταπιεί» ό, τι το δόγμα τους διδάσκει. Αυτή η δογματική αιχμαλωσία γίνεται πιό «σφικτή» με τις παραδόσεις ή και τα καταστατικά των τοπικών εκκλησιών τους. Οι πιστοί δέχονται τυφλά τα καταστατικά και τις εφαρμοστικές διατάξεις των εκκλησιών τους στις οποίες γίνονται μέλη. Η κατάσταση αυτή οφείλεται στο ό,τι αμέλησαν να εξετάσουν οι ίδιοι προσωπικά όλα αυτά με το φως των λόγων του Χριστού, δεν εδέχθησαν τους ελέγχους Του, δεν έδωσαν τη δέουσα προσοχή στις προειδοποιήσεις Του και δεν επίστευσαν την υπόσχεση του Θεού ότι το Άγιο Πνεύμα θα τους οδηγήσει ‘εις πάσαν την αλήθειαν’. «Ζουν» με τη νοοτροπία της μάζας: Δεν είναι ούτε εύκολο ούτε επωφελές να πάνε ‘αντίθετα στο ρεύμα’… Επί πλέον, το δογματικό τους ‘πιστεύω’ είναι κληρονομικό! Δεν έχουν προσωπική σχέση με τον Χριστόν. Η έλλειψη ενδιαφέροντος να εξετάσουν τις παραδόσεις και τα καταστατικά της εκκλησίας τους με το φως της Γραφής, είτε πρόκειται για την Καθολική Εκκλησία ή για την Ορθόδοξη Εκκλησία είτε για τη Διαμαρτυρόμενη Εκκλησία με όλες τις ποικίλες δογματικές αποχρώσεις της δεν απασχολεί εκείνους που έχουν την ευθύνη των εκκλησιών. Φοβούνται απλώς εκείνους οι οποίοι αφυπνίζονται από την «πολιτική» τους… Πολυάριθμοι είναι οι πνευματικοί ηγέτες που επωφελούνται αυτής της καταστάσεως για να «ποδηγετούν» τους «πιστούς» σύμφωνα με τα συμφέροντά τους και το θέλημά τους…
Ο όρος “sine qua non” για να διανοιγεί το πνεύμα του ανθρώπου
Η μαρτυρία των γυναικών σχετικά με τον άδειο τάφο και οι αποδείξεις οι οποίες εδόθησαν από μερικούς αυτόπτες μάρτυρες που πήγαν στον τάφο δεν ήσαν αρκετές να αφυπνίσουν το πνεύμα τους, να εννοήσουν και να πιστεύσουν… εκείνα που ο Ιησούς τους είχε προαναγγείλει… Εταράχθησαν και ένα σωρό αμφιβολίες ανέβηκαν στην καρδιά τους. Οι δύο μαθητές ΙΣΩΣ – λέγω ΙΣΩΣ διότι δεν είναι γραμμένο στην Αγία Γραφή – όταν τους μοίραζε τον άρτον παρατήρησαν τις τρύπες στα χέρια Του και είδαν πώς έγινε άφαντος. Οι αμφιβολίες αμέσως εξαφανίσθηκαν. Θυμήθηκαν πόσον έντονα τα λόγια Του άγγιξαν την καρδιά τους και εννόησαν ότι ο Ιησούς ήταν ο Μεσσίας. Το αποτέλεσμα δεν άργησε να φανεί: «… Δεν εκαίετο εν υμίν η καρδία ημών, ότε ελάλει προς ημάς καθ’ οδόν και μας εξήγει τας γραφάς;» (Λουκ.24:32). Όσον χρόνον η καρδιά τους δεν είχε ανοίξει για να εννοήσει την αλήθεια «οι οφθαλμοί αυτών εκρατούντο διά να μη γνωρίσωσιν αυτόν». Όταν η καρδιά τους άνοιξε και παραδέχθηκαν τη «βραδύτητά» τους και την έλλειψη πνευματικής συνέσεως, όταν η καρδιά τους ταπεινώθηκε, ΤΟΤΕ διηνοίχθησαν οι οφθαλμοί, και ανεγνώρισαν Αυτόν.
Ω΄, είθε ο Κύριος να μας βοηθήσει να εννοήσωμε τη σπουδαιότητα του εδαφίου Παροιμίαι 1:23: «Επιστρέψατε προς τους ελέγχους μου· ιδού, εγώ θέλω εκχέει το πνεύμά μου εφ’ υμάς, θέλω σας κάμει να νοήσητε τους λόγους μου». Τους ικάνωσε να εννοήσουν τις προφητείες περί του θανάτου Του και της αναστάσεώς Του. Οι προκαταλήψεις τους τώρα αφαιρέθηκαν!
Μόνον ο Θεός μπορεί να ανοίξει το πνεύμα να κατανοήσουμε τις Γραφές, να μας βοηθήσει να απαλλαγούμε από τις προκαταλήψεις μας και να ανοίξει τις καρδιές μας να δεχθούμε τους λόγους Του· και τούτο όταν ταπεινώσουμε τους εαυτούς ενώπιόν Του και ως προς την αλήθειαν Του.
Το εν λόγω μέρος είναι γεμάτο από διδάγματα, αλλά, κατά την γνώμη μου υπάρχουν ορισμένα σημεία μεγάλης σπουδαιότητος:
- Η πιστότης του Θεού: Ακόμη και αν είμαστε βραδείς στο να πιστεύσουμε, Εκείνος παραμένει πιστός: «εάν απιστώμεν, εκείνος μένει πιστός· να αρνηθή εαυτόν δεν δύναται» (2Τιμ.2:13). Ο Κύριος μας υποσχέθηκε να αυξήσει την πίστη μας διότι αυτός μόνον είναι ο αρχηγός αλλά και ο τελειωτής της πίστεώς μας (Εβρ.12:2).
- Οι εκλογές της καρδιάς μας: «Μετά πάσης φυλάξεως φύλαττε την καρδίαν σου· διότι εκ ταύτης προέρχονται αι εκβάσεις της ζωής» (Παρ.4:23)
- Πρέπει να είμαστε ανοικτοί και να δεχόμεθα ευχαρίστως να διδασκόμεθα, το δε πνεύμα μας δεν πρέπει να είναι «αιχμαλωτισμένο» από τις παραδόσεις και τα καταστατικά των εκκλησιών μας. Πρέπει να εξετάζουμε σοβαρά το κάθε τι με το φως των λόγων του Χριστού, σαν τους Βεριοίς οι οποίοι εξήταζαν «καθ’ημέραν τας γραφάς» (Πραξ.17:10-11), να προσέχουμε τις προειδοποιήσεις Του και να στηριζόμεθα στις υποσχέσεις της Γραφής. Εκείνος θα μας οδηγήσει σε όλη την αλήθεια.
- Εκείνοι που είναι πραγματικά αναγεννημένοι πρέπει να τονίζουν στις ομολογίες τους και στα κήρυγματά τους το θέμα της μετανοίας και της αφέσεως των αμαρτιών εν τω ονόματι του Χριστού επί τη βάσει της θαυματουργικής γεννήσεώς Του, του θανάτου και της αναστάσεώς Του και να αποφεύγουν φανταστικές ερμηνείες της Γραφής, οι οποίες διδάσκονται από ανθρώπους σύμφωνα με τα θεολογικά τους συστήματα. Όλοι οι χριστιανοί πρέπει να μεταδίδουν το Ευαγγέλιον και να διακηρύττουν ότι όλοι οι άνθρωποι πρέπει να μετανοούν και να πιστεύουν και ότι μόνον αυτοί που ειλικρινώς μετανοούν θα συγχωρηθούν.
Είθε ο Κύριος να ανοίξει τις καρδιές μας να εννοούμε και να εφαρμόζουμε αυτές τις αρχές στη ζωή μας και στη διδασκαλία μας. Αμήν.
Ιωάννης ΜΠΑΛΤΑΤΖΗΣ
